ارتفاع زدگی – بخش اول

به نام خدای زیبایها و کوه ها

این مقاله در دوبخش که بخش اول معرفی ارتفاع زدگی وبخش دوم راه کارهای ارتفاع زدگی و روشهای مقابله با  آن خدمتتان ارائه میگردد.

بیماری حاد ارتفاع (AMS):

در سطح دریا غلظت اکسیژن در حدود ۲۱% است و فشار بارومتری به‌طور میانگین ۷۶۰ میلی‌متر جیوه است. با زیاد شدن ارتفاع، غلظت در همان حد باقی می‌ماند ولی تعداد مولکولهای اکسیژن در هر تنفس کاهش می‌یابد. در ارتفاع ۳۵۰۰ متری فشار بارومتری تنها ۴۸۳ میلی‌متر جیوه است. یعنی تقریباً ۴۰% کاهش در مولکولهای اکسیژن موجود در هر تنفس. جهت اکسیژن رسانی مناسب به بدن سرعت تنفس شما (حتی در هنگام استراحت) باید افزایش یابد.

این تهویه اضافی محتوای اکسیژن خون را بالا می‌برد ولی نه در حد غلظت اکسیژن در سطح دریا.  کاهش فشار هوا سبب می گردد که اکسیژن کمتری در ریه ها جذب هموگلوبین خون شود و رقیق تر شدن اکسیژن نیز مشکل را دو چندان کرده و با هر دم ؛ مقدار کمتری اکسیژن وارد ریه ها شده و نهایتا اکسیژن کمتری جذب خون می گردد . لذا بدن فرد با کمبود اکسیژن مواجه شده و فعل و انفعالات هورمونی ویژه ای که به دستور مغز صورت می گیرد ؛ باعث بالارفتن فشار خون می شود تا خون بیشتری از ریه ها عبور کرده و اکسیژن مورد نیاز بدن جذب هموگلوبین شود . این شرایط ( بالا رفتن فشار خون کمبود اکسیژن خون و فعاتیت شدید ) باعث بروز عارضه معروف " ارتفاع زدگی" می شود که با سر درد –  بی خوابی –  بی حالی – از دست دادن هماهنگی – سرفه –  کوتاه شدن تنفس ها –   احساس پر بودن یا  سفت بودن سینه –  تنفسهای نا منظم –   از دست دادن اشتها –   تهوع –   استفراغ –   کم شدن دفع ادرار –  ضعف جسمانی  –  « سنگین » احساس کردن پاها مشخص می گردد . این بیماری می تواند حتی در اولین روز صعود هم بروز کند . در صورت تداوم سر درد و تهوع ، برگشت به ارتفاعی حدود   ۶۰۰ تا ۹۰۰ مترپایین تر می تواند علایم را بهبود بخشد.

علائم در شب بدتر می‌شوند چرا که سرعت تنفس کاهش می‌یابد. AMS خفیف مانعی برای فعالیتهای معمولی نیست و علایم عموماً در روزهای ۱تا۳ هنگامی که بدن به شرایط عادت می‌کند، از بین می‌رود. تا زمانی که علائم خفیف هستند صعود می‌تواند با سرعت متوسطی ادامه پیدا کند هنگام صعود، شما باید هر علامتی از بیماری را فوراً با دیگر اعضای گروه در میان بگذارید. 

هر کسی با قدم نهادن در ارتفاع، بسته به فیزیولوژی (و ژنتیک) و نیز میزان صعود، ممکن است ارتفاع زده شود. عواملی چون سن، جنسیت، آمادگی جسمانی یا سابقه ارتفاع در این مورد بی تاثیرند. برخی از مردم سریعا هم هوا شده و می توانند سریعا صعود کنند و برخی دیگر آهسته هم هوا شده و حتی در صعود کُند نیز مشکل دارند. عوامل تاثیرگذار زیادی وجود دارد که شناخته شده نیستند. شخصی ممکن است در یک سفر، ارتفاع زده شود و در سفری دیگر با همان مشخصات صعود، ارتفاع زده نشود. نکته قابل توجه اینکه، بسیاری از اشخاص به اشتباه فکر می کنند که سردرد در ارتفاع طبیعی است، درحالیکه طبیعی نیست! تکذیب موضوع نیز بسیار شایع است و قبولاندن ارتفاع زدگی اولین گام دور شدن از خطر است. ارتفاع زدگی موضوع مهمی نیست و برای هرکسی رخ می دهد ولی مرگ بخاطر آن قابل قبول نیست.

 

نکات بسیار مهم در پیشگیری از بیماری های ارتفاع

ارزیابی عکس العمل های فرد در ارتفاع بالای ۲۴۰۰ متر و توجه به علائم مشهود در شب های

اول (چک کردن حال افراد به طور مرتب سوال و جواب توجه به کندی پاسخ نحوه راه رفتن و عقب افتادن از گروه)

ارتفاع صعود تا ۳۰۰ متر در روز مانع بروز بیماری های ارتفاع می شود

برای تطبیق بدن و تنفس با شزایط بدتر از روش صعود مرحله ای استفاده کنید (صعود به ارتفاع بالا تر و بر گشت به ارتفاع کمی پایین تر برای خواب.این نکته در هیمالیا نوردی بسیار حائز اهمیت است(.

به صدای تنفس افراد در خواب توجه کنید تنفس هنگام خواب طولانی تر و بطئی تر است.

 

وَرَم مغزی (HACE)

ارتفاع زدگی طیفی از بیماریهاست، از ملایم تا مرگبار. وَرَم مغزی ارتفاع در انتهای مرگبار این طیف قرار دارد و زمانی که مغز تورم کرده و کارایی خود را از دست بدهد، رخ می دهد. وَرَم مغزی می تواند سریعا پیشرفت کرده و ظرف چند ساعت تا یکی دو روز مرگ آفرین گردد.

افراد مبتلا به ورم مغزی اکثرا گیج بوده و ممکن است بیماری خود را تشخیص ندهند. علامت و نشانه وَرَم مغزی، تغییر در هوشیاری و عدم توانایی فکرکردن است. ممکن است گیجی، تغییر در رفتار یا سستی و بی حالی نیز مشاهده گردد. همچنین ناهماهنگی مشخصی در حرکت شخص (شبیه تلوتلو خوردن افراد مَست) دیده خواهد شد و شخص قادر به حرکت در خط مستقیم نخواهد بود. برای تشخیص این موضوع می توان یک خط مستقیم روی زمین رسم کرد و از شخص خواست تا روی آن به گونه ای حرکت کند که پاشنه پای جلو به پنجه پای عقب مماس شود. اگر شخصی تلاش زیادی برای حفظ تعادلش کند، نتواند روی آن حرکت کند، بیوفتد یا حتی نتواند بدون کمک دیگران بایستد، احتمالا وَرَم مغزی دارد.

درمان:

کاهش ارتفاع

اکسیژن

دارو های مشایه HAPE (اگر بیهوش است تزریق وریدی و اگر بهوش است دارو های خوراکی و تزریقی)

محفظه پر فشار Gamow Bag

فُرود فوری بهترین درمان وَرَم مغزی است. این فُرود بسیار اورژانس بوده و نباید تا صبح منتظر شد (متاسفانه وَرَم مغزی بیشتر شب هنگام رخ می دهد). هرگونه تاخیری ممکن است با مرگ مصدوم همراه شود.

زمانیکه وَرَم مغزی مشخص شد، باید از تمام امکانات برای فُرود سریع شخص مصدوم تا آخرین ارتفاعی که بدون هیچ مشکلی از خواب بیدار شده استفاده کرد. بخاطر داشته باشید که اکثر موارد ورم مغزی در افرادی مشاهده شده که همراه با علایم ارتفاع زدگی صعود کرده اند بنابراین ارتفاع مناسب معمولا ارتفاعی است که دو شب قبل درآن خوابیده است. در صورت شَک، کاهش ارتفاع ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ متر می تواند مفید باشد. درمانهای دیگری شامل اکسیژن، کیسه هوای فشرده و دگزامتازون است که معمولا برای ایجاد فرصت، جهت اثر کردن کاهش ارتفاع بکار می روند.

اگر کاهش ارتفاع به اندازه کافی سریع و زیاد باشد افراد مبتلا به وَرَم مغزی معمولا زنده خواهند ماند و کاملا بهبود می یابند. آزمایش حرکت مستقیم ممکن است تا چند روز بعد از فرود با موفقیت روبرو نشود. زمانی که بهبودی کامل حاصل شد، هیچ علامتی وجود نخواهد داشت و صعود محتاطانه امکانپذیر است.

ورم ریوی (HAPE)

نوع سخت دیگری از بیماری ارتفاع، وَرَم ریوی یا جمع شدن مایعات در ریه است. ورم ریوی به معنی شرایط مرگبار برای فرد است و شانس زنده ماندن او بستگی به مداوای سریع دارد.

اگر بیمار به صعود ادامه بدهد تنفس کردن دشوارو همراه با صدای قلقل آب خواهد شد. لب ها و ناخن ممکن است تیره یا کبود شوند که به معنی عدم توانایی بدن در رساندن اکسیژن  به سرخرگ ها به دلیل وجود موانعی که آب در ریه ها ایجاد کرده است می باشد. در بعضی از افراد تب هم بروز می کند که تشخیص بیماری را از ذات الریه دشوار می سازد ، اما یک نمایانگر ورم ریوی این است که با ادامه صعود ، شرایط فرد به سرعت وخیم تر می شود ، که  در این حالت نیز بهترین راه درمان آن فرود به  ارتفاعی  حدود ۹۰۰ متر پایین تر می باشد. در بعضی از صعودهای هیاتی محفظه های قابل حمل معروف به کیسه گامو  وجود دارد که جهت ایجاد کردن موقت شرایط فرود به کار می روند تا در عرض چند ساعت بتوانند حالت او را تثبیت کنند . استفاده از کپسول اکسیژن هم می تواند در تثبیت موقعیت حال فرد موثر باشد ، اما در نهایت باید فرود واقعی را انجام داد

 علایم وَرَم ریوی شامل هریک از موارد ذیل است:

·         خستگی و کوفتگی مفرط.

·         تنگی نفس در استراحت.

·         تنفس سریع و غیر عمیق.

·         سرفه، احتمالا همراه با کف یا بزاق صورتی.

·         خُرخُر کردن یا خِزخِِز سینه.

·         تنگی، پُری یا گرفتگی سینه.

·         ناخنها یا لبهای آبی یا خاکستری.

·         خواب آلودگی.

وَرَم ریوی معمولا در شب دوم پس از صعود اتفاق می افتد و در کوهنوردان جوان و آماده بیشتر دیده می شود. کمبود اکسیژن در ارتفاع باعث تنگ شدن برخی از رگهای ریه ها در بعضی افراد می شود و در نتیجه مسیر خون به سمت سایر رگهایی که تنگ نشدند تغییر می یابد که باعث می شود فشار خون در این رگها به طرز قابل توجهی افزایش یابد و در نتیجه سبب تراوش خون از آنها به داخل ششها می شود. تقلا و سرمای هوا نیز می تواند فشار خون ریوی را افزایش داده و در وقوع یا وخیم شدن وَرَم ریوی موثر باشد.

وَرَم رویوی ممکن است با عوارض ریوی ذیل اشتباه گرفته شود:

سرفه های ارتفاع و بروشیت نیز هردو بوسیله سرفه های مُزمِن، همراه یا بدون خِلط شناخته می شوند. ولی تنگی نفس هنگام استراحت یا خستگی مفرط در آنها وجود ندارد. در صورت وجود اُکسیمتر، میزان اکسیژن طبیعی در خون مشخص می شود.

تشخیص ذات الریه از وَرَم ریوی مشکل است. تَب در وَرَم ریوی رایج است، ولی دلیلی بر ذات الریه نیست. سرفه هایی همراه با خلط سبز یا زرد ممکن است در وَرَم ریوی اتفاق بیافتد که هر دو نشاندهنده سطح کم اکسیژن در خون است. درمان همانا فرود است. وَرَم ریوی با فرود بلافاصله بهتر می شود. اگر مریض با فرود بهتر نشد آنگاه باید به فکر آنتی بیوتیک بود. وَرَم ریوی بسیار شایعتر و خطرناکتر از ذات الریه است و کوهنوردان بسیاری هنگامی که اشتباها در حال گذراندن آزمایشات ذات الریه بودند، جان خود را از دست داده اند.

آسم یا تنگی نفس نیز ممکن است با وَرَم ریوی به اشتباه گرفته شود. خوشبختانه به نظر می رسد آسم در ارتفاع نسبت به سطح دریا بهتر می شود. اگر احتمال می رود مشکل از آسم باشد، بایستی از داروهای آن استفاده کرد ولی اگر بهبودی بالافاصله حاصل نشد، فرض غالب وجود وَرَم ریوی است و با این فرض اقدام کرد.

درمان:

کاهش ارتفاع وانتقال بیماری به پایین

استراحت مطلق وقرار دادن در زاویه ۳۰ تا ۴۰ درجه عدم دراز کشیدن در حالت افقی

کاهش تقلای بیماری با حمایت از عدم فعالیت وی وجلوگیری از حمل کوله پشتی سنگین توسط بیمار

اکسیژن مصنوعی وGamow Bag گرم نگهداشن فرد

مصرف داروهای نیتریک اکساید مورد مصرف  در بیماری حاد کوهستان (استازولاید ودگز امتازون)

 

  1. shahrzad گفت:

    بسیار عالی…

  2. مریم گفت:

    بسیار استفاده کردم.ممنون

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*