رعد و برق ( صاعقه – آذرخش )

تعریف رعد و برق:بر اثر برخورد ابرهای دارای بارهای غیر هم نام، واکنش‎های الکتریکی شدیدی به صورت نور و صدای شدید بنام صاعقه یا رعد و برق تولید می‎گردد که با نور و صدای شدید همراه است.
تغییرات سریع در وضعیت و شرایط جوی یکی از عمده‌ترین خطرات طبیعت محسوب می‌شود. این تغییرات گاه بسیار آرام و خزنده و گاه چنان سریع و آنی روی می‌دهند که فرصت عکس‌العمل مناسب و به موقع را به انسان نخواهد دادو مشاهده آسمانی صاف و آفتابی در صبحگاه، هرگز نمی‌تواند تضمینی برای پایداری هوا و سپری نمودن روزی خوب و خوش در کوهستان محسوب گردد.


تفاوت رعد و برق (آذرخش) با تندر:
رعد و برق : به تخلیه الکتریسیته بین ابر و زمین می‌گویند. از آن تحت عنوان «صاعقه» یا «آذرخش» نیز یاد می‌شود.
تندر (Thunder) : به تخلیه الکتریسیته «بین دو ابر» و یا در حالت خاص به تخلیه الکتریسیته «درون یک ابر بسیار بزرگ» می‌گویند.
فاصله ما از رعد و برق (آذرخش) و تندر:
اگر مابین دیدن و شنیدن رعد، یک ثانیه فاصله باشد، فاصله آن از شخص در حدود ۳۳۰ متر است (سرعت صوت). هر قدرفاصله میان ما با کانون آذرخش کمتر بوده و جهت حرکت ابرهای خطرناک نیز به سمت ما باشد؛ باید بدانیم با شرایط دشوارتری مواجه خواهیم بود.
شدت جریان الکتریکی و دمای رعد و برق (آذرخش):
شدت جریان الکتریکی در رعد و برق ممکن است بین ۱۰۰۰۰ تا ۴۰۰۰۰ آمپر باشد. تخلیه الکتریکی که از یک ابر به ابر دیگر و یا به زمین بوجود می‌آید، می‌تواند قلب انسان را از کار بیاندازد؛ شش‌ها را پاره کند و سبب سوختگی جدی در بدن شود. هوایی که نور برق از میان آن می‌گذرد به شدت گرم می‌شود. جریان الکتریکی شدید میزان حرارات هوا را در کانالی که برق از آن عبور می‌کند برای مدت یک میلی‌ثانیه تا ۳۰۰۰۰ درجه سانتی‌گراد بالا می‌برد. هوایی که بطور ناگهانی این میزان گرم می‌شود به سرعت منبسط شده و ضربه‌ای به هوای اطراف می‌زند و امواجی را با فشار بین ۱۰ تا ۳۰ اتمسفر به وجود می‌آورد.
بر اساس مطالعات و بررسی‌های به عمل آمده توسط متخصصین امر تعداد رعد و برق در هر لحظه در سراسر دنیا بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ بار می‌باشد. به عبارت دیگر حدود ۶۰۰۰ جرقه الکتریکی در هر دقیقه در دنیا زده می‌شود.
خطرناک‌ترین فصل‌ها:
هر قدر به محور استوا نزدیک‌تر شویم بر تعداد آذرخش‌ها افزوده می‌شود، اما در مناطق قطبی به ندرت ممکن است آذرخش رخ دهد. همچنین به دلیل ناپایداری و تلاطم هوا، بهار و پاییز به ترتیب؛ خطرناک‌ترین فصل‌ها از نظر وقوع آذرخش و تندر محسوب می‌شوند.
یکی از تولیدات رعد و برق (آذرخش) و تند: گاز اوزون!
رعد و برق، گازی سمی به نام اوزون (O3) تولید می‌کنند. این گاز به جای دو اتم اکسیژن، از سه اتم اکسیژن تشکیل شده و در سطح کره زمین، از آن به عنوان گازی سمی و خطرناک یاد می‌شود. اما همین گاز سمی و خطرناک، اثرات سودمند بسیاری برای ادامه حیات بشر بر روی کره زمین دارد‍! پس از هر رعد و برق (آذرخش) ، گاز اوزون تولید شده به سمت جو رفته و با استقرار در لایه‌های بالایی جو؛ در نقش لایه محافظت کننده کره زمین در برابر نفوذ اشعه‌های خطرناک کیهانی، انجام وظیفه می‌کند.
مولکول‌های اوزون در ارتفاع ۱۵ تا ۲۵ کیلومتری از سطح دریا متمرکز شده و با جذب پرتوهای فرابنفش؛ به هستی جانداران در روی کره زمین کمک می‌کند. غلظت آن با ارتفاع از سطح دریا، عرض جغرافیایی و بر حسب زمان تغییر می‌کند. ۴۰% از منطقه حاره (معادل ۵۰% از کره زمین) همیشه رعد و برق و توفان دارد. منطقه گات غربی و گات شرقی که در کشور هند قرار دارند، در خطر دائمی صاعقه واقع شده‌اند. صاعقه باعث حاصلخیزی خاک می‌شود. بنا بر تحقیقات انجام شده، صاعقه تاثیر مثبت خود را نیز در از میان بردن بیماری‌های مهلکی نظی طاعون و … نشان داده است.
نشانه‌های رعد و برق (آذرخش) و توفان تندری:
۱- جذب الکتریسیته: در تماس دست یا بدن با صخره‌ها و سنگ‌های تیز؛ نوع خاصی از گزیدگی و برق گرفتگی ضعیف احساس می‌شود.
۲- استشمام بوی سیر مانند در هوا (به علت وجود گاز اوزون)
۳- مشاهده هاله نور آبی رنگ پیرامون اجسام فلزی یا نوک تیز
۴- شنیدن صدای وز وز در هوا
۵- مشاهده ابر گل کلمی شکل در آسمان (به ویژه ابر سندانی شکل)
۶- سیخ شدن موهای سر و بدن
۷- احساس نوع خاصی از گزش، خارش، سوزش و یا قلقلک نه چندان خوشایند در بخش‌هایی از پوست، که با لباس تماس مستقیم دارد؛ مانند دکمه‌های فلزی، زیپ‌ها و سر زیپ‌های فلزی و …
۸- مشاهده جرقه‌های ریز یا شنیدن صدای آن جرقه‌ها در اثر تماس مستقیم بدن با لباس‌ها و یا اجسام فلزی
۹- احساس گزش یا گزیدگی بلافاصله پس از تماس دست یا بخشی از بدن با سنگ‌های تیز، میله‌ها، باتون، لوازم فنی، اجسام فلزی و …
۱۰- توجه به رفتار متفاوت پرندگان یا حیواناتی که در پیرامون ما قرار دارند (دقت داشته باشید فرار ناگهانی یا حرکت سریع آن‌ها به مناطق پایین دست؛ الزاماً جهت فرار از دست شکارچیان یا حیوانات وحشی نیست.)
۱۱- دریافت اختلال یا نویز خاصی روی تلفن‌های همراه، رادیو و …
۱۲- از کار افتادن ناگهانی دستگاه های الکتریکی و یا خراب شدن دائمی آن‌ها مانند: دستگاه جی‌پی‌اس
(GPS)، دوربین عکاسی یا فیلم برداری، تلفن همراه، رادیو، پخش‌کننده‌های موسیقی نظیر MP3 Player، چراغ قوه، چراغ پیشانی و …
صدمات رعد و برق (آذرخش):
صدمات ناشی از رعد و برق (آذرخش) را می‌توان به ۳ دسته کلی تقسیم کرد:
گروه اول: صدمات ناشی از برخورد مستقیم آذرخش (صاعقه) با شخص
گروه دوم: صدمات ناشی از ولتاژ گام (برق زمینی)
گروه سوم: صدمات ناشی از عوارض جانبی آذرخش (مانند حرارت جانبی، نور، صدا، موج و گاز)
از جمله صدمات ناشی از برخورد مستقیم و غیرمستقیم آذرخش با افراد، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: ایست قلبی، سوختگی‌های سطحی و عمقی، (سوختگی‌های نقطه‌ای، مویرگی، پر مانند، خوشه‌ای و گل صاعقه که به خالکوبی دائم زیگزاگ شبیه هستند)، ایجاد نوع خاصی از پختگی و التهاب در پوست (با سوختگی اشتباه نشود)، صدمات خفیف یا شدید مغزی، پارگی پرده گوش‌ها، کاهش شنوایی و ناشنوایی، فلج شده موقتی یا دائمی در اندام، از کار افتادن کلیه‌ها، خونریزی داخلی، شوک، آسیب خفیف یا شدید دستگاه عصبی، بی‌حسی یا فلج شدن اندام انتهایی مثل پاها (به ویژه در ولتاژ گام)، شکستگی استخوان‌ها (پرت شدن در اثر انفجار و موج صاعقه)، مشکلات ریوی و اختلال تنفسی، کما و نهایت مرگ است.
رنگ صاعقه، میزان حرارت آنرا تعیین می‌کند. بنفش، خنک‌ترین و سرخ داغ‌ترین رعد و برق‌ها می‌باشند.اما رنگ آذرخش (صاعقه) به عوامل محیطی نیز بستگی دارد:
۱- بروز صاعقه آبی به معنی شرایط رگبار و تگرگ است.
۲- بروز صاعقه قرمز به معنی بارش باران است.
۳- بروز صاعقه زرد به معنی وجود گرد و غبار در هوا است.
۴- برزو صاعقه سفید به معنی خشکی و عدم رطوبت هوا است و اغلب باعث آتش‌سوزی در جنگل‌ها می‌شود.

اگر در شرایط غیرمنتظره گرفتار شدید و حرکت،‌ خودش کاری غیر ایمن بود (مثلاً گروه در یک مکان مسطح و باز گیر افتاده بود) اعضای گروه می‌بایست با فاصله‌ی حداقل ۱۵ متری از یکدیگر، پخش شوند تا در صورت برخورد صاعقه با فردی، دیگران صدمه نبینند. حالت صاعقه را به خود بگیرید (نشستن به صورت چمباتمه بر روی یک عایق روی زمین و قرار دادن دست‌ها بر روی گوش و دور کردن کلیه‌ی اجسام فلزی و رسانای الکتریسیته و همچنین وسایل خیس از خود.). پاهای‌تان را کنار هم قرار بدهید و به صورت چمباتمه روی زیرانداز عایق‌تان یا یک عایق دیگر چندلا شده بنشینید. اشیاء نزدیک‌تان یا وسایل رسانای الکتریسیته را لمس نکنید.
_lightning-position
اگر در فضای باز هستید…
۱ـ در زمان ایجاد صاعقه، از ایستادن در مناطق مرتفع همچون تپه، کوه یا روی ساختمان های بلند بپرهیزید.
۲ـ بعد از دیدن نور حاصله از رعد و برق تا شنیدن غرش آسمان حداکثر۳۰ ثانیه فرصت دارید تا خود را به منطقه ای امن برسانید. تا ۳۰ دقیقه بعد از شنیدن آخرین غرش در همان مکان بمانید.
۳ـ از پناه گرفتن زیر درختان بلند بپرهیزید، زیرا در اثر برخورد برق و حرارت حاصله از آن، امکان آتش سوزی یا دونیم شدن درخت وجود دارد.
۴ـ از سیم های برق هوایی (کابل های فشار قوی)، لوله ها یا سازه های فلزی، مخازن، شیشه ها، میله و حصار فلزی باغات و آب رودخانه فاصله بگیرید.

۵ـ از تجهیزاتی که هادی جریان الکتریسیته هستند همچون تراکتور، موتورسیکلت، دوچرخه و بیل های فلزی دوری کنید.
۶ـ اگر در جنگل هستید در صورت امکان از آن ناحیه دور شوید. در غیر این صورت زیر درختان کوتاه و تنومند پناه بگیرید.
۷ـ از قرار گرفتن در آلونک یا ساختمان های تک و منفرد در فضای باز خودداری کنید.
۸ ـ اگر در داخل قایق یا در حال شنا کردن هستید بلافاصله از آب خارج و بدن تان را خشک کنید.
۹ـ اگر در اتومبیل هستید از دست زدن به قسمت های فلزی خودرو اجتناب کنید. خودرو را در مکانی امن و به دور از درختان بلند پارک کنید. موتور را خاموش کرده، آنتن ماشین را پایین بکشید و از وسیله نقلیه خارج نشوید.
۱۰ـ هنگام صاعقه می توانید به ایستگاه مترو بروید.
۱۱ـ به محض شروع رعد و برق، موبایل خود را سریع خاموش و از بدنتان دور کنید. تلفن همراه روشن، یکی از قوی ترین و خطرناک ترین وسایلی است که در فضای باز، خطر برق گرفتگی را دوچندان می کند.
برخورد با اعضای گروه در زمان گرفتار شدن در رعد و برق
در کوهستان وضعیت هوا یه یکباره تغییر می‌کند و ممکن است شما هرگز احساس نکنید که در یک ابر باردار گرفتار شده‌اید اما با غرّش انفجار گونه‌ی یک رعد که در نزدیکی‌ شما روی داده است، وضعیت روانی شما به سرعت تغییر خواهد کرد و منقلب می‌شوید. در این‌گونه شرایط، توان تفکر به شدت کاسته می‌شود و تنها آموخته‌های قبلی شما و آمادگی ذهنی‌ای که از قبل در خود برای مواجه شدن با صاعقه و رعد و برق ایجاد کردید، به کارتان می‌آید و واکنش‌های مناسب در ذهن‌تان مرور می‌شود.

معمولاً در این‌گونه شرایط کسانی که اطلاعات کمتری دارند به دو صورت با وضعیت بوجود آمده برخورد می‌کنند:
۱) به شدّت مضطرب و پریشان می‌شوند و حتی ممکن است دچار شوک نیز بشوند. به این افراد اطمینان خاطر بدهید که با انجام کارهایی ساده می‌توانند ایمن باشند. آن‌ها ممکن است کنترل خود را از دست بدهند و دست به انجام کارهایی بزنند که کل گروه را تهدید می‌کند. اطمینان این افراد به سرپرست یا فردی که پیش‌تر بواسطه‌ی اطلاعات و مهارت‌هایش، اطمینان سایرین را جلب کرده بیش‌تر است و نسبت به صحبت‌های سایرین که تنها سعی در آرام کردن شرایط با حرف‌هایی کلیشه‌ای دارند، واکنش منفی نشان می‌دهند. لذا بهتر است فرد با تجربه‌تر و دارای مهارت و دانش بیشتر مستقیماً با آن‌ها صحبت کند و شرایط را برای‌شان تفهیم کند.
۲) افرادی هستند که هیچ‌گونه احساس خطری نمی‌کنند و به همان کاری که قبلاً می‌پرداخته‌اند، می‌پردازند. این افراد بیشتر در زمره‌ی کسانی قرار می‌گیرند که کوه‌نوردی یا طبیعت‌گردی را به صورت غیر حرفه‌ای انجام می‌دهند و به تجربیات شخصی خودشان (هرچند اندک) اکتفا می‌کنند. آن‌ها که معمولاً در ابرهای باردار و رعد و برق گیرنکرده‌اند یا اگر هم تجربه‌ای داشته‌اند، چندان جدی نبوده، با شوخی گرفتن قضیه جان خودشان را در معرض خطر جدّی قرار می‌دهند. شاید صحبت‌‌های منطقی با آن‌ها چندان سودمند واقع نیفتد اما از آن‌ها بخواهید که این کار را ولو هرچقدر که بیهوده می‌دانند صرفاً به خاطر همراهی با گروه انجام دهند. اکثر قریب به اتفاق این افراد وقتی شرایط خیلی جدّی می‌شود به گونه‌ای که قبلاً آن را تجربه نکرده‌اند، ترس و اضطراب جدّی در بر می‌گیردشان و چنانچه شما پیش‌تر برای توجیه فرد، خطرات صاعقه را بیشتر برای‌شان روشن کرده باشید، احتمالاً واکنش‌هایی همچون گروه اول از خود نشان می‌دهند. لذا هرگز این قبیل افراد را به خاطر خونسردی بیش از حدّشان پیش از شرایط بحرانی، فراموش نکنید و هرگز روی آن‌ها به عنوان فردی که می‌تواند در این شرایط به خوبی بیندیشد و کنترل خودش را از دست نداده حساب باز نکنید.

منبع:

http://abarsen.com/climbing/medical-rescue/survival-struck-by-lightning-and-key-skills-to-face-to-thunderstorm

http://abarsen.com/climbing/weather/lightning-and-thunder

  1. خوبه که در زمینه آموزش هم مطلب مینویسید. اما درست این است که حق نویسنده مطلب را ادا بفرمایید. ذکر منابع، مراجع و لینک، یک اصل درست نویسی است.http://abarsen.com/climbing/medical-rescue/survival-struck-by-lightning-and-key-skills-to-face-to-thunderstorm
    واین هم لینک دوم برای اطلاعات بیشتر از ماهیت صاعقه و رعد و برق:http://abarsen.com/climbing/weather/lightning-and-thunder
    موفق باشید

  2. hamid_147 گفت:

    سلام خدمت دوست عزیز آقای شهاب الدین محمدی بنده مطمنم از مطالب سایت محترم جنابعالی استفاده نکردم و اگر خودتم زحمت میکشدی مطلاب را یه دور روخونی میکردی متوجه نوع نگارش و مطالب میشدی

    ۲-این مطلب برگرفته از چندین سایت هستش که بنده ادغام کردم.ولی بخاطر دوست عزیزم حمید که درجریان نبودن و تماس تلفنی که برقرار کردن ادب رو بخاطر ایشون رعایت کردم و لینک سایت شما را قرار دادم

    به امید همکاری و دوستی روز افزون

    • در ابتدا تشکر می‌کنم.
      بله، مطمئن باشید که من قبلاً این مطلب رو خوندم و متوجّه این بودم که دقیقاً کپی پیست نیست و تغییراتی داشته. من هم موقع نگارش مطلب، از چندین منبع مختلف استفاده کردم و اتفاقاً اشتباهاتی نیز در آن‌ها یافتم که در مطلبی که در سایت ابرسن گذاشتم، آن‌ها را اصلاح کردم. اتفاقاً از همان‌جا متوجّه شدم  که این مطلب دقیقاً مطلبی نیست که من در سایت درج کرده‌ام و شما هم زحمتی به جهت گردآوری و خلاصه نویسی کشیده‌اید. چه خوب بود که نام و احیاناً لینک آن منابع را نیز درج می‌فرمودید.
      رسم وب‌نویسی این است که از منابع و مآخذی که استفاده کردید نام ببرید و اگر لینکی در فضای مجازی موجود است، آن را نیز ذکر بفرمایید. همان‌طور که ملاحظه می‌کنید، من این امر را در تمام مطالبی که در سایت ابرس درج کرده‌ام، سعی کردم رعایت کنم. تا آن‌جا که حتّی اگراطلاعاتی را شفاهاً از اساتیدی آموخته‌ام، آن را نیز ذکر کرده‌ام.
      این مطلب من و شما، امروز نوشته می‌شود و مدّتی خوانده می‌شود و چه بسا بعدها در قهقهرای مطالب اینترنتی گم می‌شود. اما وب‌نویسان با درج منبع، علاوه بر احترام به خواننده و ادا کردن حقّ مطلب، ارتباطی با یکدیگر پیدا می‌کنند که می‌تواند نه‌تنها موجب دلگرم‌ شدن‌شان گردد، که موجبات ارتباط مؤثر و سازنده را نیز فراهم آورد و مطالب روز به روز بهتر و پرورده‌تر شوند.
      با سپاس از شما
      و سپاس مجدّد از آقای حمید که در این‌باره سرعت‌عمل به خرج دادند.

پاسخ دادن به hamid لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*